Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка заявіў 15 сакавіка правёў сустрэчу, прымеркаваную да 30-годдзя Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь. На маштабнае мерапрыемства ў Палац Незалежнасці былі запрошаны суддзі Канстытуцыйнага Суда, асобы, якія ўнеслі ўклад у станаўленне суверэннай Беларусі, прадстаўнікі палітычных партый і грамадскіх арганізацый, парламентарыі, вучоныя. Сустрэча прымеркавана да значнай даты — у гэты дзень 30 гадоў таму пачаўся адлік новага этапу гісторыі сучаснай Беларусі, суверэннай і палітычна незалежнай, калі былі закладзены фундаментальныя прававыя асновы развіцця дзяржавы і грамадства.
Сярод удзельнікаў сустрэчы — прадстаўнікі розных пакаленняў і розных сфер дзейнасці. Кожны з іх у розныя гады прама ці ўскосна ўдзельнічаў у распрацоўцы і ўдасканаленні першай і адзінай Канстытуцыі суверэннай Беларусі, укараненні яе палажэнняў ва ўсе сферы дзяржаўнага і грамадскага жыцця. «За намі тысячы і тысячы людзей, такіх жа актыўных удзельнікаў працэсу», — сказаў Аляксандр Лукашэнка.
Беларусы — сталая нацыя, і гэты статус бясспрэчны
Прэзідэнт заўважыў, што разам з Асноўным законам у гісторыю станаўлення нацыянальнай дзяржаўнасці ўвайшло і пакаленне сучасных беларусаў. Але ў той жа час гэты важнейшы дакумент нарадзіўся не на бясплоднай пустой глебе.
«Няхай Беларусь і маладая дзяржава, але беларусы — абсалютна сталая нацыя. Аспрэчыць гэты статус немагчыма. Як і тое, што наша Канстытуцыя ўвасабляе ў сабе дасягненні многіх эпох», — канстатаваў Прэзідэнт.
З аднаго боку, гэты дакумент — практычна равеснік суверэннай Беларусі. З другога — вынік шматвяковага вопыту развіцця прававых традыцый, дзяржаўнага будаўніцтва на беларускай зямлі. Таму 30-годдзе Асноўнага закона дае падставу прааналізаваць увесь пройдзены шлях, асабліва цяпер, калі чалавецтва стаіць на парогу глабальнай змены эпох, як і трэць стагоддзя таму, адзначыў кіраўнік дзяржавы.
Аб гістарычных фактах, якія фарміруюць нацыянальную самасвядомасць беларусаў
Аляксандр Лукашэнка перакананы, што на сучасным этапе вельмі важна не толькі ведаць, разумець, але і дакладна агучваць гістарычныя факты, якія з’яўляюцца часткай нацыянальнай самасвядомасці беларусаў: «Пастаянна паўтараць як для сябе, так і для тых, хто ідзе за намі». Такіх фактаў, паводле яго слоў, шмат, усе яны важныя. У сваім выступленні на сустрэчы Прэзідэнт звярнуўся да некаторых з іх.
У Беларусі створаны механізм, які не дазволіць уладзе адарвацца ад народа. Аб чым размова?
Кіраўнік дзяржавы адзначыў, што можна правесці гістарычныя паралелі паміж старажытным веча і Усебеларускім народным сходам. Паўнамоцтвы, аналагічныя тым, што былі тады, цяпер канстытуцыйна замацаваны за дэлегатамі УНС. «Зрабілі гэта таксама са згоды людзей — абсалютнай большасцю галасоў. Фактычна тым самым стварылі механізм, які ў будучым не дазволіць уладзе адарвацца ад народа», — звярнуў увагу беларускі лідар.
«Мы паставілі канстытуцыйную заслону супраць так званай элітарнасці, што адхіляецца беларусамі на генетычным узроўні з таго самага часу, калі нашы продкі апынуліся пад уладай літоўскіх і польскіх эліт, страціўшы традыцыі народнага кіравання», — падкрэсліў Аляксандр Лукашэнка.
Перыяд у ВКЛ, Рэчы Паспалітай і Расійскай імперыі — які след застаўся ў прававой традыцыі Беларусі
«Шмат шуму было вакол статутаў ВКЛ ужо ў наш час. Так, для таго перыяду яны былі прагрэсіўныя (гэтыя статуты) і істотна паўплывалі на развіццё заканадаўства ўсіх еўрапейскіх дзяржаў, — адзначыў Прэзідэнт. — Але ў гісторыі гэтыя дакументы так і засталіся як законы, якія адлюстроўваюць інтарэсы выключна багатых і знатных людзей, якія яшчэ больш узмацнілі сацыяльную няроўнасць. Зразумела, не па форме, а па факце».
«Пра Канстытуцыю Рэчы Паспалітай, дзе гарантыям правоў нашага народа ў прынцыпе не знайшлося месца, я наогул маўчу, — прадоўжыў кіраўнік дзяржавы. — Ды і перыяд знаходжання нашых зямель у складзе Расійскай імперыі не пакінуў сур’ёзнага следу ў беларускай прававой традыцыі».
Прынцып сацыяльнай справядлівасці — з Канстытуцыі Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусь
Прэзідэнт лічыць важным памятаць, што ідэйна і канцэптуальна Канстытуцыя суверэннай Беларусі з’яўляецца пераемнікам Канстытуцыі Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусь — рэвалюцыйнага, прагрэсіўнага і, галоўнае, справядлівага дакумента.
«Тады, ў 1919 годзе, упершыню ў сусветнай гісторыі прыродныя багацці роднай зямлі былі прызнаны здабыткам усяго народа. Менавіта савецкая Канстытуцыя, таксама ўпершыню ў гісторыі, аб’явіла па-за законам эксплуатацыю чалавека чалавекам і тым самым паставіла пад абарону жыццё і годнасць людзей незалежна ад этнічнага паходжання, сацыяльнага статусу і веравызнання. Гэта і ёсць прынцып сацыяльнай справядлівасці, які быў падтрыманы ўсімі савецкімі канстытуцыямі, які і мы захавалі як асноўны ў сваім жыцці», — падкрэсліў Аляксандр Лукашэнка.
Як у Беларусі з нуля выбудавалі вертыкаль кіравання?
Размова ішла, вядома, і аб Канстытуцыі 1994 года, прынятай Вярхоўным Саветам, і ў сувязі з гэтым немагчыма было не згадаць пра перайманне вопыту перадавых краін. «Помніце, тады мы наогул беглі за перадавымі краінамі свету, капіруючы іх, — сказаў Прэзідэнт. — Праз некалькі дзясяткаў гадоў мы зразумелі, што бегчы і не трэба было за імі, мы ўбачылі сапраўдны твар гэтых краін, іх сапраўдную «дэмакратыю». Толькі сляпы гэтага не бачыць».
Важнейшыя атрыбуты дэмакратычнага ладу, такія як падзел улады, законнасць у дзейнасці дзяржаўных органаў, дадатковыя гарантыі рэалізацыі правоў і свабод чалавека, — усё гэта было адлюстравана ў тэксце тагачаснай Канстытуцыі Беларусі. Для кантролю за канстытуцыйнасцю нарматыўных актаў быў створаны Канстытуцыйны Суд. Абарона канстытуцыйнага парадку стала важнейшым элементам палітычнай сістэмы.
«Кіруючыся Асноўным законам, практычна з нуля выбудавалі збалансаваную і эфектыўную вертыкаль кіравання. Не адразу. Не без эмоцый. І не без спроб замежных «памочнікаў» узяць працэс пад свой кантроль, — дадаў кіраўнік дзяржавы. — Сёння, калі гаварыць пра Канстытуцыю, мы бачым дакумент, які адлюстроўвае нашы нацыянальныя інтарэсы. Але гэта сёння».
Народ зрабіў выбар на карысць моцнай улады
Гаворачы пра перыяд станаўлення сучаснай Беларусі, Аляксандр Лукашэнка чарговы раз выказаў словы ўдзячнасці беларускаму народу, «які паверыў нам, рамантыкам, падтрымаў нас на рэферэндумах і ў канчатковым выніку спыніў падрыхтаваны для нас сцэнарый перманентнага знішчэння нацыі і нацыянальнай дзяржаўнасці».
У прынятых народам рашэннях адлюстравалася ўся сутнасць гістарычнага моманту, які ахапіў трэць стагоддзя. «У гэтым ходзе падзей праявілася і сутнасць нацыянальнага характару беларусаў — разважлівых, адказных, дальнабачных», — лічыць кіраўнік дзяржавы.
З пазіцыі сённяшняга дня Прэзідэнт задаў шэраг рытарычных пытанняў, адказы на якія відавочныя: «У чым мы не мелі рацыю, прымаючы ў сваё жыццё перадавы вопыт канстытуцыйнага будаўніцтва і праламляючы яго праз вопыт, гістарычна пройдзены нашымі продкамі? І што мы зрабілі не так, абараняючы сваю гісторыю, каштоўнасці, традыцыі, сваю гістарычную памяць?» Паводле яго слоў, усе пераўтварэнні ішлі ад жыцця, былі прадыктаваны часам.
Рэальныя дасягненні Беларусі ў фактах
Што датычыцца ўдасканалення Асноўнага закона ў 2021-2022 гадах, то гэта таксама быў адказ беларускага народа на выклікі часу. «Людзі ўбачылі, што ўзраслі рызыкі страты інстытута традыцыйнай сям’і, нашых маральных установак, гістарычнай памяці, і паставілі гэтыя каштоўнасці пад абарону на найвышэйшым узроўні — узроўні Асноўнага закона», — падкрэсліў кіраўнік дзяржавы.
Вядома, усе разумеюць, што мала прапісаць у прававых навелах гарантыі, адказнасць, паўнамоцтвы і гэтак далей. Трэба зрабіць іх рэальнай практыкай. У Беларусі так і адбываецца — выконваецца ўсё, што было абяцана 30 гадоў таму, таму што ёсць з каго запатрабаваць і каму адказаць.
«Мы канстытуцыйна замацавалі права кожнага на дастойны ўзровень жыцця. І гэта не дэкларацыі, а наша рэальная палітыка і рэальныя дасягненні», — заявіў Прэзідэнт і прывёў шэраг канкрэтных фактаў.
За тры дзесяцігоддзі грашовыя даходы насельніцтва выраслі больш як у дзевяць разоў (у параўнанні з сярэдзінай 1990-х гг.), а заработная плата — у 12 разоў.
«Вы памятаеце, якая гіперінфляцыя была ў нас пасля развалу Савецкага Саюза. Сёння яе ўзровень не перавышае 6 працэнтаў», — адзначыў Аляксандр Лукашэнка.
Расце забяспечанасць грамадзян жыллём: колькасць квадратных метраў у разліку на аднаго жыхара павялічылася ў 1,6 раза.
У Беларусі адзін з самых нізкіх узроўняў беднасці насельніцтва. Прычым не толькі сярод краін СНД, але і сярод дзяржаў Еўрапейскага саюза. З пачатку 1990-х гг. у краіне ў 10 разоў зменшылі гэты паказчык, значна знізілі ўзровень беспрацоўя. «Сёння мы ўжо не гаворым пра беспрацоўе. Мы гаворым пра дэфіцыт рабочай сілы», — заўважыў кіраўнік дзяржавы.
Беларусь адносіцца да краін з высокім узроўнем чалавечага развіцця. Беларусы прызнаны высокаінтэлектуальнай нацыяй, у тым ліку паводле даных розных структур. «Усё гэта даныя не нашы, а іх — нашых непрыяцеляў», — падкрэсліў беларускі лідар.
Краіна рацыянальна інвесціруе ў інавацыі і тэхналогіі будучага, тым самым павышаючы канкурэнтаздольнасць беларускай эканомікі.
Пабудавана Беларуская атамная электрастанцыя, паспяхова завершаны першы этап будаўніцтва Беларускай нацыянальнай біятэхналагічнай карпарацыі. Асвоены масавы выпуск новай прадукцыі: легкавых аўтамабіляў, электробусаў і электрапаяздоў, беспілотных кар’ерных самазвалаў. Будуюцца і пастаянна ўводзяцца ў эксплуатацыю новыя лініі метро.
«Мы рацыянальныя ў фінансавых пытаннях, не дазваляем накопліваць і перакладваць свае даўгі на будучыя пакаленні. Наш дзяржаўны доўг не перавышае 32 працэнты валавога ўнутранага прадукту. Не сакрэт, што ў шэрагу высокаразвітых краін гэты паказчык у разы вышэйшы», — падоўжыў кіраўнік дзяржавы.
Аграрны сектар краіны з’яўляецца сучасным і высокапрадукцыйным, дзякуючы чаму Беларусь уваходзіць у топ-5 экспарцёраў малочных прадуктаў і знаходзіцца ў ліку сусветных лідараў па вытворчасці мяса на душу насельніцтва (уваходзіць у дзясятку).
Амаль 65 працэнтаў беларускай прамысловай прадукцыі пастаўляецца на экспарт.
«Такая дынаміка развіцця суверэннай Беларусі наўрад ці адпавядае планам і чаканням тых, хто называе нашу краіну «недастаткова дэмакратычнай», — падагульніў Прэзідэнт. — Мы цяпер зразумелі, што такое дэмакратыя ў іх разуменні. Мы памятаем, што значыць быць «дэмакратычнай» краінай у вачах гэтага самага Захаду — як у пачатку дзевяностых, быць слабымі, беднымі, зняважанымі. Потым бегаць, як некаторыя нашы суседзі, па плошчах, вуліцах, мяняючы ўладу як пальчаткі, жыць па адмашцы з Вашынгтона… І калі выбіраць паміж прыхільнасцю заходнееўрапейскіх палітыкаў і якасцю жыцця беларусаў, нашай нацыянальнай годнасцю і суверэнітэтам, то выбар відавочны».
Чаму ў нас ёсць важкія падставы ўпэўнена глядзець у будучыню
Падышоўшы да круглай даты 30-годдзя Канстытуцыі, калі пачаўся адлік гісторыі незалежнай Беларусі, трэба азірнуцца на пройдзены шлях, каб больш упэўнена ступіць у заўтрашні дзень, адзначыў кіраўнік дзяржавы. «Вельмі важна бачыць рэальныя і канкрэтныя вынікі прынятых намі рашэнняў. Яшчэ важней бачыць перспектыву», — сказаў ён.
«Наша Канстытуцыя дае магчымасць дастойна жыць, развівацца, адчуваць сябе ў бяспецы, рэалізаваць самыя смелыя планы і пачынанні на роднай зямлі. Так і павінна быць у сучаснай дэмакратычнай, па-сапраўднаму дэмакратычнай, краіне. І галоўнае — мы зрабілі ўсё, каб нашы дзеці змаглі перасягнуць гэтыя дасягненні і поспехі. Будзем дапамагаць і ў далейшым. Цяпер справа за новымі пакаленнямі», — заявіў Прэзідэнт.
Аляксандр Лукашэнка падкрэсліў, што, нягледзячы на сённяшнія цяжкасці і ўсе перапетыі, у яго ёсць важкія падставы ўпэўнена глядзець у будучыню: «Усяляе гэту ўпэўненасць наша дружная работа над апошнімі канстытуцыйнымі змяненнямі, наша нядаўняя актыўная выбарчая кампанія, наша разважлівае ўспрыманне сусветных палітычных узрушэнняў і ваенных канфліктаў».
«Нам разам трэба будзе прадоўжыць больш прадметную размову аб новых задачах, якія ставіць перад намі час. Так ці інакш усе яны датычацца пытанняў захавання нашых каштоўнасцей, культурных, духоўных прыярытэтаў, вызначэння мэт развіцця дзяржавы ва ўмовах новых геапалітычных рызык. Яны немалыя, мы аб гэтым шмат гаворым», — звярнуў увагу беларускі лідар. Паводле яго слоў, зрабіць гэта давядзецца ў ходзе работы УНС, сфарміраванага ў адпаведнасці з абноўленай Канстытуцыяй. «Словам, спраў у нас нямала, велізарная колькасць», — заўважыў Аляксандр Лукашэнка.
На цяперашняй сустрэчы Прэзідэнт хацеў бы пачуць ад прысутных, як яны ацэньваюць пройдзены шлях і як бачаць краіну ў будучым. «Гэта можа быць пачатак вялікай размовы, якая будзе прадоўжана на УНС — вельмі адказны, рашучы момант у нашай гісторыі», — сказаў Аляксандр Лукашэнка.
Па матэрыялах БЕЛТА